Η περιεμμηνόπαυση και η εμμηνόπαυση είναι σημαντικές φάσεις στη ζωή μιας γυναίκας, κατά τις οποίες βιώνει σημαντικές σωματικές και συναισθηματικές αλλαγές. Αυτό το άρθρο προσφέρει μια λεπτομερή επισκόπηση των βασικών πτυχών της περιεμμηνόπαυσης και της εμμηνόπαυσης, συμπεριλαμβανομένων των συμπτωμάτων, των επιλογών θεραπείας και των τελευταίων επιστημονικών ευρημάτων. Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στις διάφορες θεραπευτικές προσεγγίσεις, από τα φυτικά σκευάσματα έως τα ορμονικά παρασκευάσματα, και στα ειδικά μέτρα πρόληψης που είναι ιδιαίτερα σημαντικά κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης.
Εισαγωγή στην Περιεμμηνόπαυση και Εμμηνόπαυση
Η περιεμμηνόπαυση σηματοδοτεί την αρχή της μετάβασης προς την εμμηνόπαυση, η οποία τελικά επιτυγχάνεται όταν μια γυναίκα δεν έχει περίοδο για δώδεκα μήνες. Αυτή η φάση μπορεί να διαρκέσει αρκετά χρόνια και χαρακτηρίζεται από σημαντικές ορμονικές αλλαγές, που μπορεί να οδηγήσουν σε μια σειρά από συμπτώματα. Η εμμηνόπαυση δεν είναι ασθένεια, αλλά μια φυσική φάση της ζωής, η οποία ωστόσο μπορεί να συνοδεύεται από προκλήσεις για την υγεία.
Πηγές:
- North American Menopause Society (NAMS). (2022). The 2022 Hormone Therapy Position Statement of The North American Menopause Society. Menopause. DOI: 10.1097/GME.0000000000001838
- World Health Organization (WHO). (2016). Research on the Menopause in the 1990s. World Health Organization Technical Report Series.
Συμπτώματα της Περιεμμηνόπαυσης και Εμμηνόπαυσης
Η περιεμμηνόπαυση και η εμμηνόπαυση μπορούν να φέρουν μια σειρά από συμπτώματα, τα οποία μπορεί να διαφέρουν σε ένταση από γυναίκα σε γυναίκα:
- Εξάψεις και νυχτερινές εφιδρώσεις: Συχνά συμπτώματα που εμφανίζονται ξαφνικά και προκαλούν έντονη αίσθηση θερμότητας.
- Διαταραχές ύπνου: Συχνά προκαλούνται από εξάψεις και ορμονικές διακυμάνσεις, οδηγώντας σε εξάντληση και ευερεθιστότητα.
- Αλλαγές στη διάθεση: Οι ορμονικές αλλαγές μπορεί να επηρεάσουν την συναισθηματική ισορροπία, οδηγώντας σε κατάθλιψη, άγχος και ευερεθιστότητα.
- Κολπική ξηρότητα και αλλαγές στο δέρμα: Η μείωση των επιπέδων οιστρογόνων μπορεί να προκαλέσει ξηρότητα στα εξωτερικά γεννητικά όργανα και αλλαγές στην υφή του δέρματος.
- Αύξηση βάρους και μείωση της λίμπιντο: Οι αλλαγές στον μεταβολισμό και στις ορμόνες μπορεί να οδηγήσουν σε αύξηση του βάρους και μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας.
Πηγές:
- Freeman, E. W., et al. (2014). Symptoms associated with menopausal transition and reproductive hormones in midlife women. Obstetrics & Gynecology. DOI: 10.1097/AOG.0000000000000278
- Thurston, R. C., & Joffe, H. (2011). Vasomotor symptoms and menopause: Findings from the Study of Women’s Health Across the Nation. Obstetrics & Gynecology Clinics of North America. DOI: 10.1016/j.ogc.2011.08.001
Επιλογές Θεραπείας: Από Φυτικά Σκευάσματα έως Ορμονικές Θεραπείες
Η θεραπεία για την περιεμμηνόπαυση και την εμμηνόπαυση είναι εξατομικευμένη και θα πρέπει να γίνεται σε συνεργασία με τον ιατρό, για την επίτευξη των καλύτερων αποτελεσμάτων. Εδώ είναι οι βασικές επιλογές θεραπείας:
Φυτικά Σκευάσματα και Μη Ορμονικές Θεραπείες
- Φυτοοιστρογόνα: Φυτικά σκευάσματα όπως τα ισοφλαβόνες σόγιας και το κόκκινο τριφύλλι περιέχουν φυτοοιστρογόνα, τα οποία έχουν παρόμοια δομή με τα οιστρογόνα και μπορεί να παρέχουν ήπια ανακούφιση από τις εξάψεις. Αυτά τα σκευάσματα είναι κατάλληλα για γυναίκες που δεν μπορούν ή δεν επιθυμούν να λάβουν ορμονική θεραπεία.
- Άγρια γλυκόριζα (Vitex agnus-castus): Συχνά χρησιμοποιείται για την ανακούφιση από τον πόνο στο στήθος και τις διακυμάνσεις της διάθεσης.
- Βαλσαμόχορτο: Μπορεί να είναι χρήσιμο για ήπιες έως μέτριες περιπτώσεις διαταραχές της διάθεσης κατά την περιεμμηνόπαυση. Ωστόσο, πρέπει να λαμβάνεται με προσοχή, καθώς μπορεί να έχει αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα.
- Λάδι από μαύρο κύμινο: Χρησιμοποιείται γενικά για την ανακούφιση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης, αν και η αποτελεσματικότητά του δεν έχει τεκμηριωθεί πλήρως επιστημονικά.
Πηγές:
- Lethaby, A., et al. (2013). Phytoestrogens for menopausal vasomotor symptoms. Cochrane Database of Systematic Reviews. DOI: 10.1002/14651858.CD001395.pub4
- Halbreich, U., et al. (2011). The effects of Vitex agnus-castus on menstrual cycle disorders and symptoms of premenstrual syndrome. Phytomedicine. DOI: 10.1016/j.phymed.2010.12.019
Ορμονικές Θεραπείες
- Ορμονική Θεραπεία Υποκατάστασης (HRT): Η HRT θεωρείται μία από τις πιο αποτελεσματικές θεραπείες για την ανακούφιση από σοβαρά συμπτώματα εμμηνόπαυσης. Χρησιμοποιείται σε διάφορες μορφές, όπως οιστρογόνα μόνο ή σε συνδυασμό με προγεστερόνη. Είναι σημαντικό οι γυναίκες με μήτρα να λαμβάνουν συνδυαστική HRT για την πρόληψη του καρκίνου του ενδομητρίου. Οι κίνδυνοι και τα οφέλη της HRT πρέπει να αξιολογούνται ατομικά, ιδίως όσον αφορά τις καρδιαγγειακές παθήσεις και το ρίσκο ανάπτυξης καρκίνου.
- Τιβολόνη: Ένα συνθετικό στεροειδές που έχει οιστρογονικές, προγεστερονικές και ανδρογονικές ιδιότητες. Χρησιμοποιείται για την ανακούφιση από τις εξάψεις και τη βελτίωση της οστικής πυκνότητας. Είναι ιδιαίτερα κατάλληλο για γυναίκες που δεν αντέχουν την HRT.
- Οιστριόλη: Ένα πιο ήπιο οιστρογόνο που χρησιμοποιείται συνήθως με τη μορφή κρεμών ή κολπικών ταμπλετών. Δεν συνδέεται με τους ίδιους κινδύνους για την ανάπτυξη καρκίνου όπως η οιστραδιόλη και είναι κατάλληλο για τη θεραπεία της κολπικής ξηρότητας και της ατροφικής κολπίτιδας.
- Οιστραδιόλη: Ένα ισχυρό οιστρογόνο που διατίθεται σε διάφορες μορφές (χάπια, επιθέματα, γέλες). Αν και είναι πολύ αποτελεσματικό, συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο για ορισμένους τύπους καρκίνου, όπως ο καρκίνος του μαστού, ιδιαίτερα όταν λαμβάνεται για μεγάλο χρονικό διάστημα και δίχως προγεστερόνη.
Πηγές:
- Baber, R. J., et al. (2016). The 2016 IMS Recommendations on women’s midlife health and menopause hormone therapy. Climacteric. DOI: 10.1080/13697137.2016.1192148
- Santen, R. J., et al. (2010). Postmenopausal hormone therapy: An Endocrine Society scientific statement. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism. DOI: 10.1210/jc.2009-2509
Μη Ορμονικά Φάρμακα
- Αντικαταθλιπτικά: Ορισμένα SSRI και SNRI μπορούν να μειώσουν τις εξάψεις και τις διακυμάνσεις της διάθεσης και αποτελούν μια εναλλακτική λύση για γυναίκες που δεν μπορούν να λάβουν HRT.
- Γκαμπαπεντίνη: Αρχικά χρησιμοποιήθηκε ως φάρμακο για την επιληψία, αλλά μπορεί επίσης να μειώσει τις εξάψεις.
Πηγές:
- Loprinzi, C. L., et al. (2009). Gabapentin for the management of hot flashes in women with breast cancer: A randomized controlled trial. The Lancet. DOI: 10.1016/S0140-6736(05)67887-1
- Guttuso, T., Jr. (2012). Gabapentin’s use in the treatment of menopausal hot flashes. Women’s Health. DOI: 10.2217/whe.12.13
Αντενδείξεις και Προφυλάξεις για την Ορμονική Θεραπεία Υποκατάστασης (HRT)
Η HRT δεν είναι κατάλληλη για όλες τις γυναίκες. Υπάρχουν ορισμένες καταστάσεις υγείας στις οποίες συνιστάται η αποφυγή της HRT:
- Καρκίνος του μαστού στο ιστορικό: Γυναίκες που είχαν καρκίνο του μαστού ή έχουν υψηλό κίνδυνο για καρκίνο του μαστού δεν πρέπει να λαμβάνουν HRT.
- Καρκίνος του ενδομητρίου: Γυναίκες με ιστορικό καρκίνου της μήτρας δεν πρέπει να λαμβάνουν μονοθεραπεία με οιστρογόνα.
- Σοβαρές ηπατικές παθήσεις: Δεδομένου ότι τα οιστρογόνα μεταβολίζονται στο ήπαρ, απαιτείται προσοχή σε περιπτώσεις ηπατικών παθήσεων.
- Θρόμβωση: Γυναίκες με ιστορικό εν τω βάθη φλεβοθρόμβωσης ή πνευμονικής εμβολής πρέπει να ξεκινούν την HRT μόνο μετά από προσεκτική αξιολόγηση των κινδύνων και υπό ιατρική επίβλεψη.
- Ανεξέλεγκτη υπέρταση: Πριν από την έναρξη της HRT, η αρτηριακή πίεση πρέπει να είναι καλά ελεγχόμενη.
Πηγές:
- Stuenkel, C. A., et al. (2015). Treatment of symptoms of the menopause: An Endocrine Society clinical practice guideline. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism. DOI: 10.1210/jc.2015-2236
- Manson, J. E., et al. (2013). Menopausal hormone therapy and long-term all-cause and cause-specific mortality: The Women’s Health Initiative randomized trials. JAMA. DOI: 10.1001/jama.2013.278040
Σημαντικές Προληπτικές Εξετάσεις κατά την Περιεμμηνόπαυση και Εμμηνόπαυση
Κατά την εμμηνόπαυση, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να συμμετέχετε τακτικά σε προληπτικές εξετάσεις, ώστε να εντοπίζονται έγκαιρα πιθανοί κίνδυνοι για την υγεία:
- Μαστογραφία: Η τακτική μαστογραφία είναι εξέχουσας σημασίας για την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του μαστού. Οι γυναίκες θα πρέπει να συμβουλεύονται τον ιατρό τους για το κατάλληλο διάστημα ελέγχου.
- Μέτρηση Οστικής Πυκνότητας (DXA-Scan): Για την εκτίμηση του κινδύνου οστεοπόρωσης, συνιστάται ο έλεγχος της οστικής πυκνότητας, ιδιαίτερα σε γυναίκες με παράγοντες κινδύνου.
- Γυναικολογικές Προληπτικές Εξετάσεις: Τακτικές εξετάσεις του τραχήλου της μήτρας και της μήτρας, συμπεριλαμβανομένων των τεστ Παπανικολάου, είναι σημαντικές για την έγκαιρη ανίχνευση καρκίνου ή προκαρκινικών αλλαγών.
- Καρδιαγγειακές Εξετάσεις: Δεδομένου ότι ο κίνδυνος καρδιαγγειακών παθήσεων αυξάνεται μετά την εμμηνόπαυση, συνιστάται τακτική παρακολούθηση της αρτηριακής πίεσης, μέτρηση χοληστερίνης και, εάν χρειαστεί, καρδιαγγειακός έλεγχος.
Πηγές:
- Nelson, H. D., et al. (2013). Screening for breast cancer: An update for the U.S. Preventive Services Task Force. Annals of Internal Medicine. DOI: 10.7326/0003-4819-151-10-200911170-00009
- Kanis, J. A., et al. (2019). Assessment of osteoporosis at the primary health-care level: A WHO Scientific Group report. Osteoporosis International. DOI: 10.1007/s00198-019-05187-0
Συχνές Ερωτήσεις: Περιεμμηνόπαυση και Εμμηνόπαυση
Ποια είναι η διαφορά μεταξύ οιστριόλης και οιστραδιόλης;
Η οιστριόλη είναι ένα πιο ήπιο οιστρογόνο, που χρησιμοποιείται κυρίως για την αντιμετώπιση κολπικών προβλημάτων και δεν συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου. Η οιστραδιόλη είναι ένα πιο ισχυρό οιστρογόνο, που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία συστηματικών συμπτωμάτων, αλλά μπορεί να συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο για ορισμένους τύπους καρκίνου.
Πότε έχει αντένδειξη η ορμονική θεραπεία υποκατάστασης (HRT);
Η HRT δεν πρέπει να χρησιμοποιείται όταν η ασθενής έχει ιστορικό καρκίνου του μαστού, καρκίνου της μήτρας, σοβαρές ηπατικές παθήσεις ή θρομβώσεις στο ιστορικό της. Επίσης, σε περιπτώσεις ανεξέλεγκτης υπέρτασης, η αρτηριακή πίεση πρέπει πρώτα να ελέγχεται.
Υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις στην HRT;
Ναι, εκτός από τα φυτικά σκευάσματα και τα φυτοοιστρογόνα, υπάρχουν μη ορμονικά φάρμακα όπως τα αντικαταθλιπτικά και η γκαμπαπεντίνη, που μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση των εξάψεων.
Πόσο συχνά πρέπει να κάνω μαστογραφία κατά την εμμηνόπαυση;
Η συχνότητα της μαστογραφίας πρέπει να καθορίζεται ατομικά, με βάση την ηλικία, το οικογενειακό ιστορικό και άλλους παράγοντες κινδύνου. Συνήθως συνιστάται μία μαστογραφία από την ηλικία των 50 κάθε δύο χρόνια.
Τι μπορώ να κάνω για να προλάβω την οστεοπόρωση;
Εκτός από τη μέτρηση της οστικής πυκνότητας, μια διατροφή πλούσια σε ασβέστιο και βιταμίνη D, η τακτική σωματική άσκηση και, αν χρειαστεί, η φαρμακευτική αγωγή είναι σημαντικά για τη διατήρηση της οστικής υγείας.
Συμπέρασμα
Η περιεμμηνόπαυση και η εμμηνόπαυση είναι μια σύνθετη φάση στη ζωή μιας γυναίκας, η οποία όμως δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως αναπόφευκτη μοίρα. Με μια ποικιλία επιλογών θεραπείας – από τα φυτικά σκευάσματα μέχρι τις ειδικές ορμονικές θεραπείες – τα συμπτώματα μπορούν να διαχειριστούν αποτελεσματικά και η ποιότητα ζωής να βελτιωθεί.
Πηγές:
- NAMS, Menopause Practice: A Clinician’s Guide (2022)
- EMAS, Postmenopausal hormone therapy: EMAS clinical guide (2021)
- WHO, Guidelines for Screening for Breast Cancer (2016)
